DADI WONG SEPUH SING ORA SEPAH

Menjadi lansia yang berguna.

Cover Majalah Penjebar Semangat, Nomor 29, Tanggal 20 Juli 2024

Majalah Penjebar Semangat, Nomor 29, Tanggal 20 Juli 2024, Halaman 26

Salinan dari tulisan di atas

Siapa bilang lansia tidak berguna

Bangun pagi sembahyang tuk anak cucu

Siapa bilang lansia hanya hiasan

Meskipun tua tetap diperlukan

 

Iku mau cuplikan lagu asesirah “Siapa Bilang Lansia Tidak Berguna”. Lansia, cekakan saka lanjut usia, padha karo sepuh ing basa Jawa. Adate, sepuh digandhengake karo umur. Saya tuwa umure, saya dianggep sepuh. Ewasamomo, sepuh uga bisa disambung-rapetake karo meneping pikir. Senajan umure durung patia tuwa, yen pikire menep, bisa dadi panutan, kala-kala wong mau didadekake sesepuh. Tegese, wong kang dituwakake.

Wis dadi kodrate manungsa, saya tuwa umure adate ragane saya kurang. Yen biyen isih kuwat mlaku adoh, saiki mlaku cedhak wae wis krasa kesel. Yen biyen isih kuwat nggendhong anak senajan anake wis rada gedhe, saiki nggedhong putu isih cilik, sedhela wae wis krasa pegel. Yen biyen isih kuwat nyokot panganan sing rada atos, saiki arep nyokot panganan kaya mangkono wedi yen untune gompel. Malah akeh wong sing wis ompong nalika umur durung nganti 60. Yen biyen peningale isih awas, saiki wis blawur. Yen nalika isih nom pangrungone isih cetha, saiki wis wiwit suda pangrungon. Mangkono sapiturute.

Senajan wis ora kaya dhong nalika isih nom, nanging sabisa-bisa awak tetep seger kuwarasan. Dene carane amrih awak tetep bagas-waras tumrap wong kang wis sepuh, kaya kang diandharake ing https://ayosehat.kemkes.go.id, yaiku kudu sregep ngobahake awak (olah raga), njaga boboting awak amrih ora gampang kena lelara, mangan panganan sehat lan ngombe sing cukup, ngaso utawa turu sing cukup, lan ajeg priksa kasarasan.

Kajaba njaga awak amrih tetep seger kuwarasan, sabisa-bisa uga aja nganti dadi wong sepuh sing dianggep sepah. Tegese, wong  kang ora migunani.

Sanajan wis sepuh, yen duwe kabisan, sabisa-bisa tularna kabisan mau marang wong kang isih nom. Sing pinter maca Al-Qur’an upamane, bisa mulang bocah-bocah ing sakiwa tengene amrih bisa maca Al-Qur’an kanthi bener. Sing pinter olah-olah, bisa mulang-wuruk kanca-kancane sing luwrih nom kepriye carane supaya olah-olahane enak, senajan olehe ngajari sinambi lelungguhan kalaning nganggur. Sing pinter nulis, tulisen kawruhe lan kirimake menyang koran utawa majalah. Yen tulisan mau kapacak, muga-muga migunani tumrap sing maca. Sing pinter paring sabda, bisa paring sabda ing pesamuan utawa nalika dadi pamedhar sabda tumraping penganten. Sing pungkasan iki jumbuh kalawan keratabasane sepuh, sing jarene nduweni teges “sabdane ampuh”.

Mesthi wae ora mung kuwi. Isih akeh sing bisa ditindakake dening para sepuh kanggo nularake kawruh lan kapinterane marang wong liya. Utamane marang kang luwih nom, amrih kawruh lan kapinterane para sepuh ora ilang ing wektu--wektu candhake.

 

(Mulyono Atmosiswartoputra)

CANDHI IJO, Candhi kang Dumunung ing Gumuk Ijo

Plesir yuuukkk..... 

(Wisata yuuukkk.....)

Cover Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024

 

Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024 Halaman 26.

Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024 Halaman 27.

Salinan dari tulisan di atas

Yogyakarta kajaba kondhang minangka kutha budaya, uga kondhang papan wisatane sing nyenengake. Ana wisata alam, wisata religi, apadene wisata budaya lan sejarah. Wisata alame kari milih, arep mlaku-mlaku menyang alas, gumuk, guwa, apa segara. Wisata religine ana Masjid Gedhe Mataram Kuthagedhe, Gereja Ganjuran, Guwa Maria Tritis, Klentheng Gondomanan, Klentheng Pancawinatan, Pura Vaikuntha Vyomantara, Sendhang Sriningsih, Sendhang Sana, lan liya-liyane. Dene wisata budaya lan sejarahe uga ora kalah akeh, kaya ta: Kraton Ngayogyakarta, Taman Sari Kraton Ngayogyakarta, Candhi Prambanan lan candhi-candhi liyane ing sakiwa-tengene Kutha Yogyakarta.

Saka pirang-pirang papan wisata, ing kalodhangan iki sing bakal diaturake yaiku Candhi Ijo. Candhi iki dumunung ana ing Dhukuh Groyokan, Kelurahan Sambirejo, Kecamatan Prambanan, Kabupaten Sleman, Provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta.

Diarani Candhi Ijo jalaran papane ana ing Gumuk Ijo. Candhi iki klebu sing paling dhuwur ing wewengkon Yogyakarta amarga dumunung ing gumuk kang dhuwure kurang luwih 417 meter sandhuwuring banyu segara. Wondene candhine kira-kira dumunung ing papan kang dhuwure 375 meter sandhuwuring banyu segara.

Panyebuting aran “Ijo”, pisanan tinemu ing Prasasti Poh kang katitimangsan taun 906 miturut penanggalan Masehi. Ana ing prasasti mau, disebutake “… anak wanua i wuang hijo” sing tegese: bocah desa, wong Ijo.

Miturut cathetan sing ana ing papan pawarta Candhi Ijo, candhi iki pisanan ditemokake tanpa sengaja dening sawijining administratur pabrik gula Saragedhug aran H.E. Doorepool ing taun 1886 Masehi nalikane dheweke lagi golek papan kanggo nandur tebu.

 

Candhi Ijo

(Foto: Mulyono Atmosiswartoputra)

 

Candhi Ijo kang papane gumelar saka kulon mengetan iki klebu candhine wong Hindhu. Candhi Ijo mujudake kompleks candhi sing nganggo undhag-undhagan, saya memburi saya dhuwur. Punjere candhi ana ing perangan buri, yaiku sisih wetan. Candhi-candhi mau ngenggoni 11 plataran sing nduweni undhakan sing dhuwure beda-beda wiwit saka kulon mengetan. Punjere kompleks Candhi Ijo ana plataran sing paling dhuwur, yaiku plataran kaping 11. Ing plataran kasebut ana telung candhi. Sing siji minangka baboning candhi (candi induk), dene sing loro minangka candhi perwara  utawa candhi cilik, mapan ing sangarepe baboning candhi (candi induk).

Yen pinuju ana ing kompleks Candi Ijo, ing sisih kulon katon sesawangan kang endah arupa sawah-sawah lan gumelaring alam, kaya pesisir Parangtritis lan lapangan motor mabur Adisucipto.

Lereng Ijo

(Foto: Mulyono Atmosiswartoputra)

 

Ana ing sebrang dalan ngarep lawang mlebu Candhi Ijo, ana papan sing diarani Lereng Ijo. Yen wis kesel olehe plesiran ana ing Candhi Ijo, bisa ngaso ing kene karo jajan. Sing didol ana unjukan, ana uga dhaharan.

Ing Lereng Ijo, sapa wae bisa nyawang sesawangan kang endah sing ana ing ngisoring perenge gumuk. Kaya dene ana ing Candhi Ijo, ing Lereng Ijo uga apik kanggo papan foto-foto tumrap sing seneng nyimpen foto kanggo pangeling-eling.

Ora adoh saka Candhi Ijo, kira-kira ora nganti sekilometer, ana papan wisata uga. Arane Tebing Breksi. Papan wisata iki isih nunggal kelurahan karo Candhi Ijo.

Tebing Breksi

(Foto: Mulyono Atmosiswartoputra)

 

Ana sing kandha, Tebing Breksi biyene awu sing disemburake dening Gunung Geni Nglanggeran puluhan yuta taun kepungkur. Awu mau saya suwe saya atos, saengga dadi watu kapur. Watu kapur mau padha dijugili dening wong-wong kang manggon ing sakiwa tengene papan kasebut kanggo pangupajiwa. Saiki, papan bekas watu kapur sing dijugili mau malih dadi papan wisata.

Tumrap sing kepengin plesir menyang Candhi Ijo, papan iki ora adoh saka Candhi Prambanan lan Ratu Baka.

 

(Mulyono Atmosiswartoputra)

PANGANAN TRADHISIONAL LAN SEJARAHE (4)

Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024 memuat dua tulisan saya:

1. Candhi Ijo, Candhi kang Dumunung ing Gumuk Ijo,

2. Panganan Tradhisional lan Sejarahe (4)

Cover Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024.

Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024 Halaman 32.

Majalah Panjebar Semangat Nomor 28 Tanggal 13 Juli 2024 Halaman 33.

Salinan dari tulisan di atas

Sawise mbabar nyamikan loro ing edhisi kapungku, saiki kita bacutake maneh kanthi B2, yaiku Bothok lan Buntil. Lelorone wujud lawuh kancane sega. Ngolahe tanpa digoreng. Sijine dikukus, sijine digodhog. Kang uga saemper, bothok lan buntil bisa dipilih minangka sumber serat, vitamin, mesisan protein.

Ana ing Kamus Kawi – Indonesia anggitane S. Wojowasito ora ditemokake tembung bothok. Dene ing Bausastra Jawa – Indonesia anggitane S. Prawiroatmojo, tembung bothok ditegesi nama lauk ‘jenenging lawuh’.

Bothok pancen araning lawuh. Bothok digawe saka ampas klapa kang diwenehi bumbu kaya ta: lombok, uyah, mrica, lan godhong salam kang ditum nganggo godhong gedhang, banjur dikukus. Ana uga kang bumbune nganggo lombok, brambang, bawang, kencur, gula, lan uyah. Amrih luwih enak, bothok lumrahe nganggo campuran. Campurane bisa awujud kemlandhingan, teri, urang, tahu, tempe, kemangi, lan liya-liyane. Malah kala-kala ana sing nganggo anak tawon minangka campurane.

 Ora dimangerteni wiwit kapan bothok iku ana. Miturut ahli arkeologi dan sejarah Dwi Cahyono kaya kang dikabarake ana ing https://www.malangtimes.com/, tembung bothok tinemu ing kitab Dewaruci. Mung bae, bothok ing kitab kasebut ora ana sambung-rapete karo panganan. Kang dikarepake bothok ing kitab mau yaiku araning tetuwuhan.

Geneya bothok digawe saka ampas klapa? Kok ora digawe saka parudan klapa? Ujaring kandha, parudan klapa sing wis diperes, ampase isih ana gizine. Amrih ora muspra, ampas mau ora dibuwang, nanging didadekake bahan panganan, yaiku bothok. Ben krasa luwih enak, ampas klapa mau banjur diwenehi bumbu lan campuran liyane. Bothok mau diarani jumbuh klawan campurane, kaya ta: bothok kemlandhingan, bothok teri, lan sapiturute.

Sapa sing durung tau nyicipi buntil? Panganan kang digawe saka klapa diparud kang dibumboni, dicampur karo teri utawa pete, banjur dibuntel godhong kang klebu sayuran. Ana sing nganggo godhong kates, godhong pace, godhong lumbu, uga godhong tela, Sabanjure racikan iku digodhog nganggo kuwah santen. Yen wis mateng, rasane pancen maknyus. Buntil lumrahe dienggo lawuh. Mangan sega anget kanthi lawuh buntil lan sambel, rasane enake ora karuwan. Nanging buntil uga bisa dipangan tanpa sega.

Olehe diarani buntil, jarene wong Banyumas, marga panganan kasebut dibungkus, banjur diuntil-until utawa dijiret-jiret. Pancene iya mangkono. Amrih godhong kates utawa godhong liyane sing dienggo mbungkus ora udhar, mula banjur dijireti. Ana sing dijiret nganggo rafia, ana uga kang nganggo tali.

Buntil, jenise ana loro, yaiku buntil garing lan buntil kambang. Buntil garing yaiku buntil kang tanpa duduh; dene buntil kambang yaiku buntil kang nganggo duduh santen nalika disuguhake, lan rasane pedhes marga nganggo lombok rawit.

Buntil akeh ditemokake ing pasar-pasar ing tanah Jawa, warung panganan pinggir dalan, malah kepara ana sing ider dodolan buntil.

Ana ing bekas Kekaisaran Ottoman, wiwit Timur Tengah nganti Eropa Tenggara, ana panganan kang mirip buntil. Arane salma. Salma yaiku panganan awujud daging kang dicacah, banjur dibungkus godhong anggur enom utawa kobis.

 (Mulyono Atmosiswartoputra)

PANGANAN TRADHISIONAL LAN SEJARAHE (3):

Masih bicara makanan tradisional.

Cover Majalah Panjebar Semangat Nomor 27, Tanggal 6 Juli 2024.

Majalah Panjebar Semangat Nomor 27, Tanggal 6 Juli 2024, Halaman 32.

Majalah Panjebar Semangat Nomor 27, Tanggal 6 Juli 2024, Halaman 47.

Salinan dari tulisan di atas.

Isih mbacutake tulisan edhisi kepungkur yaiku bab panganan tradhisional. Kajaba bisa ngajak putra-putri nyinau bab sejarahe maneka panganan khas Nuswantara, ibu uga bisa njajal nggawe lho! Ngepasi wayahe bocah-bocah padha prei anggone sekolah. Yen ora padha plesiran, ibu bisa ngajak bebarengan nggawe nyamikan.

 

Gethuk, asale saka tela

Yen ra pethuk, atine dadi gela

 

Para maos lumrahe padha ngerti ya lelagon kasebut? Wis leren dhisik aja dibacutake nyanyi, mundhak tansaya kangen ora bisa lali. Panganan kang dijupuk arane kanggo tetembangan kasebut pancen salah sijine olahan khas ing madyaning bebrayan Jawa, Gethuk, kang digawe saka tela.

 

Tela klebu pala kependhem kang akeh banget pigunane. Kejaba enak dipangan kanthi digodhog utawa dikukus, tela uga enak dipangan kanthi cara digoreng. Ora mung kuwi, tela uga bisa diolah dadi panganan liya, kaya ta: thiwul, lanthing, kripik, gethuk lan liya-liyane.

Gethuk, salah sawijining panganan sing digawe saka tela, ujaring kandha asale saka Magelang, Jawa Tengah. Sajake marga saka iku, Magelang nganti saiki kondhang minangka kutha gethuk.

Mula-bukane ana gethuk, nalika negarane dhewe dijajah Jepang, beras kang minangka bahan pokok panganane wong Indonesia (kawaosa: Indhonesia), angel banget golek-golekane marga saking langkane. Amrih weteng tetep kisenan, wong-wong banjur ndadekake tela minangka panganan gantine beras. Carane, tela kang wis dionceki mau, dikukus, banjur dijojoh. Amrih krasa legi, nalika tela mau dijojoh, diwenehi gula klapa (sok sinebut gula Jawa, red.).

Dinulu saka wujude, gethuk cacahe ana loro, yaiku gethuk biasa lan gethuk lindri. Apa bedane gethuk biasa karo gethuk lindri? Yen gethuk biasa, carane gawe mung cukup tela dikukus, banjur dijojoh karo gula Jawa. Yen wis alus, gethuk mau banjur diiris-iris. Wondene gethuk lindri, carane gawe padha karo gethuk biasa, mung wae ditambahi warna, kaya ta: abang, ijo, kuning, utawa coklat. Lumrahe, embuh kuwi gethuk biasa utawa gethuk lindri, yen pas disuguhake, diwenehi parudan klapa.

Diarani gethuk, jalaran nalika tela mau dijojoh ing lumpang, unine “thuk, thuk”. Saka tembung “thuk, thuk” mau, mula panganan kang dijojoh kasebut banjur diarani gethuk.

Bebrayan Jawa kang seneng ngothak-athik tembung amrih mathuk, nganggep yen gethuk iku asale saka tembung “yen digeget manthuk-manthuk”. Ana ing kasusastran Jawa, negesi tembung kang mung adhedhasar othak-athik amrih mathuk, diarani jarwa dhosok utawa keratabasa.

Senajan gethuk asale saka Magelang, nanging ing jaman saiki gethuk wis bisa ditemokake ing sadhengah kutha ing tanah Jawa. Wujud lan rasane uga maneka warna. Ana gethuk biasa, gethuk lindri, gethuk trio Magelang, gethuk gulung, gethuk goreng Sokaraja, gethuk pisang Kedhiri, gethuk tales, lan gethuk tela rambat. Carane gawe, isih ana sing dijojoh, nanging uga wis ana sing nganggo mesin.

Panganan liyane sing ora kalah enake ana klepon. Iki klebu jajan pasar kang ora kuwat suwe, marga klepon dudu panganan garing kaya dene lanthing, rempeyek, utawa semprong. Panganan kang digawe saka glepung ketan, uyah, godhong pandhan, gula Jawa, banyu, lan klapa iki klebu panganan teles, mula klepon apike kudu enggal-enggal dientekake supaya ora mubadzir amarga wis ora enak dipangan. Wose, klepon ora bisa disimpen nganti pirang-pirang dina.

Klepon, wujude bunder cilik-cilik, kira-kira gedhene sejempol sikil. Warnane lumrahe ijo, jerone isine gula. Warna ijo mau asale saka peresan godhong pandhan. Yen pas disuguhake, klepon adate diuwur-uwuri parudan klapa.

Miturut Fadly Rahman, kaya kang dikabarake ing https://www.kompas.com/, wong-wong ora ngerti yen klepon mujudake panganan kang wis tuwa umure. Serat Centhini kang ditulis ing awal abad 19, ping pira wae nyebut klepon minangka salah sawijining suguhan. Klepon uga dipigunakake minangka panganan kalane slametan utawa pahargyan. Fadly Rahman kang minangka dosen ing Universitas Pajajaran, ngira yen klepon wis dadi suguhan wiwit sadurunge abad 19, dinulu saka bahan kang dienggo gawe klepon, kaya ta: glepung, pandhan, lan gula Jawa.

Klepon jebul ora mung tinemu ing Indonesia (kawaosa: Indhonesia) wae, nanging uga dikenal ing Malaysia, Singapura, lan Landa. Ana ing Indonesia (kawaosa: Indhonesia), klepon ora mung ditemokake ing tanah Jawa, nanging ing Bali, Sulawesi, Kalimantan, lan Sumatra uga ana. Mung wae, ing Sulawesi lan Kalimantan, klepon diarani ondhe-ondhe. Kamangka, ondhe-ondhe yen ing tanah Jawa iku araning panganan kang digawe saka glepung beras kanthi isi adonan kacang ijo.

Ing salah sawijining buku kang ditulis nganggo basa Landa, Indisch Leven in Nederland anggitane J.M. Meulenhoff, disebutake yen klepon ing negara Landa wis ana wiwit tahun 1950-an. Jarene, klepon ing negara Landa sepinan ditepungake dening wong Indonesia asal Pasuruan, Jawa Timur, kang mapan ing negara mau. Wektu semono, klepon sumadya ana ing toko lan restoran Indonesia – Landa, lan bangsa Tionghoa.

                                                                                                        (Mulyono Atmosiswartoputra)

PANGANAN TRADHISIONAL LAN SEJARAHE 2

Masih melanjutkan pembicaraan tentang Makanan Tradisional dan Sejarahnya.

Cover Majalah Panjebar Semangat, Nomor 26, Tanggal 29 Juni 2024

Majalah Panjebar Semangat, Nomor 26, Tanggal 29 Juni 2024, Halaman 32

Majalah Panjebar Semangat, Nomor 26, Tanggal 29 Juni 2024, Halaman 33

Salinan dari tulisan di atas.

 PANGANAN  TRADHISIONAL LAN SEJARAHE (2)

Tulisan ing kalodhangan iki mbacutake andharan rubrik Taman Wanita kang kapacak ing PS nomer 24. Yaiku bab olahan utawa mangsakan tradhisional. Sanadyan klebu lawasan, ananging tetep akeh pendhemene. Malah, dadi panganan khas. Mula, ayo mesisan nyinau bab sejarahe.

PECEL

Sapa sing nyana, ana panganan sing prasaja banget, jebul wis ana atusan taun kepungkur. Jenenge pecel.

Pecel iku panganan awujud kluban kang disiram bumbu kacang. Kluban mau lumrahe dumadi saka kangkung, bayem, godhong tela, lan liya-liyane sing wis digodhog. Dene bumbune digawe saka kacang, lombok, bawang, brambang, lan kencur. Kejaba kluban, uga ana campuran liyane, kaya ta kemlandhingan lan kecombrang minangka pepak-pepak lan nambahi rasa. Senajan katon prasaja, nanging bumbune kang legit marakake akeh wong kang seneng karo pecel.

Miturut Wira Hardiyansyah kaya kang disebutake ing https://food.detik.com/, pecel dinuga wis ana wiwit sadurunge Masehi. Ing layang-layang kasusastran, tembung pecel sepisanan ditemokake ing Kakawin Ramayana sing dianggit jamane Rakai Watukura Dyah Balitung dadi ratu ing Kraton Mataram Hindhu. Ing kitab kasebut dikandhakake yen sakabehing suguhan kang disuguhake nganggo bumbu panas, daging sing dicacah dicampur karo kluban, pecel sing dijangkepi peresan jeruk nalika arep dipangan. Suguhan mau dipangan karo sega sewarege. Ing Babad Tanah Jawi weton Meinsma dicritakake yen Ki Gedhe Karanglo nyuguhi sawetara panganan marang Ki Ageng Pemanahan, kaya ta sega lan pecel nalika arep babad Alas Mentaok, cikal-bakal madege Kraton Mataram Islam. Wondene Serat Centhini nyebutake maneka warna panganan, kaya ta: sega pulen, ayam, dhendheng kidang, lalapan sledri, kecambah, lan kemangi.

Wewengkon kang kawentar pecele yaiku Madiun lan Blitar. Nanging ora ateges ing wewengkon liya ora ana pecel. Bisa dikandhakake yen saben kutha ing tanah Jawa ana panganan sing aran pecel. Ing jaman biyen, tumrap wong-wong kang numpak sepur saka Sala, Yogyakarta, apadene Kuthoarjo tumuju Jakarta utawa suwalike, ing Stasiun Kroya bakal ketemu bakul pecel munggah sepur lan penumpange bisa tuku pecel. Kuwi jaman biyen, nalika bakul-bakul entuk munggah sepur lan dodolan neng jero sepur. Saiki bakul-bakul wis ora entuk dodolan neng sajeroning sepur maneh, kajaba petugas sepur sing dodolan.

Pecel, arane beda-beda. Ana araning pecel kang didhasarake marang wewengkon, kaya ta pecel Madiun, pecel Blitar, lan pecel Kroya. Ana uga pecel kang diarani adhedhasar wadhahe utawa rasane. Pecel pincuk upamane, diarani mangkono marga pecele dipincuk nganggo godhong gedhang. Samono uga pecel tumpang lan pecel bledheg, diarani mangkono marga sambele nganggo sambel tumpang, lan sambele pedhes banget nganti dianggep kaya bledheg.

Senajan lumrahe sambel pecel iku nganggo kacang, nanging ana kang nganggo wijen. Pecel nganggo sambel wijen taktemokake ing Sala nalika ing pungkasaning taun 2022 aku sak-anak bojo dolan-dolan menyang Sala saka Tangerang. Ngepasi dina Minggu, ing dalan Slamet Riyadi Sala ana car free day. Ing sadawane dalan Slamet Riyadi akeh sing adol panganan, klebu pecel. Iya ing kene aku sepisanan ngrasakake pecel nganggo bumbu wijen.

 

SEGA GROMBYANG

Beda karo soto kang bisa ditemokake ing saben kutha, panganan kang aran sega grombyang pancen ora patia kondhang. Iki bisa dimaklumi, marga sega grombyang mujudake panganan khas Pemalang, Jawa Tengah, sing durung sumrambah ing kutha-kutha liya. Senajan mangkono, sega grombyang wis ditetepake dadi Warisan Budaya Tak Benda (WBTB) dening Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia (kawaosa: Indhonesia), tanggal 29 Oktober 2021.

Manut ngendikane Kepala Bidang Kebudayaan, Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Kabupaten Pemalang, Ismun Hadiyono, kaya kang dikabarake ing https://jatengprov.go.id/ (Jemuwah, 5 November 2021), senajan sega grombyang klebu barang, nanging olehe ditetepake dadi WBTB iku luwih condhong ing babagan teknologi tradisional. Dudu wujude sega grombyang sing ditetepake dadi WBTB, nanging carane ngolah sing dadi panganan mau nduweni kaluwihan.

Miturut Waridin, salah sawijining tukang dagang sega grombyang, gawe grombyang kuwi luwih njlimet tinimbang gawe soto, wiwit ngolah daging, ngirisi, menehi duduh kang digawe saka kluwek, srundeng, lan gajih daging. Duduhe uga dibumboni lengkuwas, jae, kunir, godhong salam, kemiri, lan liya-liyane. Sadurunge disuguhake, diuwur-uwuri muncang lan brambang. Biyen, daginge nganggo daging kebo. Ing sarehning daging kebo saiki angel golek-golekane, mula banjur diganti nganggo daging sapi. Wondene wektune, butuh kira-kira rong jam kanggo olah-olah grombyang.

Ora cehta wiwit kapan sega grombyang iku ana. Ujaring kandha, sega grombyang wis ana wiwit 1960-an. Nalika samono olehe dodol sega grombyang ora netep kaya saiki, nanging ider.

Jeneng sega grombyang asale saka bahasa Jawa dialek Pemalang. Grombyang tegese kemambang, goyang-goyang. Diarani grombyang, marga nalika nyuguhake, duduhe luwih akeh tinimbang segane, saengga sega bisa ngambang lan goyang-goyang ing sajroning duduh. Mbokmanawa kuwi cara nyuguhake sega grombyang jaman biyen, awit jaman saiki antarane duduh, sega, lan daging katon imbang.

Sega grombyang kang kondhang ing Pemalang yaiku Sega Grombyang H. Warso ing sacedhaking alun-alun Pemalang. Dene Waridin iku keponakane H. Warso. Biyen, Waridin tau ngrewangi pamane dodolan sega grombyang. Wiwit taun 1978 Waridin dodolan sega grombyang dhewe. Warunge sing mapan ing dalan Gatot Subroto (sangarepe SMAN 1 Pemalang), uga ora kalah kondhang karo warung Sega Grombyang H. Warso.

(Mulyono A.)